ENAUTSKOARA : ENAUSKOALDUNON HITZKONTZA
LE PROTOBASQUE : LANGUE PRIMITIVE GASCONNE
ENAUTSKOARA : GVASCONIACO LEHEN HITZCONTZA
Je ne prétend pas affirmer qu'il n'ait existé qu'une seule forme de langue protoaquitaine. Un travail personnel de reconstitution et de comparaison de l'ensemble des dialectes m'a permis de comprendre la forme pritimive de nombreux verbes, noms, adjectifs et chiffres. Je me suis basé sur de nombreux témoignages oraux et écrits consultables sur Ahotsak.com ainsi que des transcriptions écrites enregistrées au XIX et XXème siècles. Ces reconstitutions sont des hypothèses qui n'ont aucune valeur scientifique puisqu'elle résulte d'intuitions personnelles. Je tenais à partager mes modestes convictions qui mettent en évidence la diminution et la simplification des formes verbales à travers le temps. La langue basque moderne s'est simplifiée en 2000 ans mais constitue un continuum avec le language proto-basque répandue en Gascogne. La reconstitution présentée ici est basée sur les parlers basques de l'ensemble des territoires bascophones.
UZAN edo IZAN ADITZA ALDETZEAK / L'EVOLUTION DU VERBE ÊTRE EN PROTOBASQUE
Nu nauzan = na + uzan A D naizan > naiz, niz, naz, nuzu
Hu hauzan = ha + uzan L E haizan > haiz, hiz, haz, haizu
Haura dauzan = da + uzan D V daizan > da, dauzu > duzu
Zu zara = za + ra A I zara > zara, zare, zera, zira, zire, zra
Gu garatze = ga + ra + tze T E garate > gara, gare, gera, gira, gire, gra
Zurek zaratze = za + ra + tze Z N zarazte > zarezte, zarete, zaizte, ziizte
Haurrek daratze = da + ra + tze E T darate > dira, dirate, dra
Iraganean / Au passé / Al pasado
Nu Nuntzan = Nu + n + uzan > Nintzan > Nintzen
Hu Huntzan = Hu + n + uzan > Hintzan > Hintzen
Hura Zan = Uzan > Zan > Zen
Gu Gunan = Gu + n + an > Ginan > Ginen
Zu Zunan = Zu + n + an > Zinan > Zinen
Zurek Zunatan = Zu + n + atan > Zinetan > Zineten
Haurrek Zuran = Zu + ran > Ziran > Ziren
EDUN edo UKAN ADITZA ALDATZEAK / EVOLUTION DU VERBE AVOIR EN VASCONIE
Nu Edut A P Dutut G G > duturat
Hu Eduxu N L Dutuxu A A > duturaxu
Haura Eduzu I U Dutuzu S S > duturazu
Zu Edun/k T R Dutu C K > dutura
Gu Edugu Z I Dutugu O O > duturagu
Zurek Eduzue A E Dutuzue N I > duturazue
Haurrek Edutue K L Dutuzte Y N > duturate
Iraganean / Au passé / Al pasado
Nu Nuan = Nu + an > Nuan > Nuen
Hu Huan = Hu + an > Huan > Huen
Hura Zuan = Zu + an > Zuan > Zuen
Gu Ganuan = Ga + nu + an > Genuan > Genuen
Zu Zanuan = Za + nu + an > Zenuan > Zenuen
Zurek Zanutan = Za + nu + tan > Zenutan > Zenuten
Haurrek Zutan = Zu + tan > Zutan > Zuten
EKON edo EGON ADITZA / VERBE ÊTRE (ETAT PASSIF) / VERBO ESTAR
Nu Nako = Na + ekon > Nago > Estoy
Zu Zakode = Za + ekon > Zaude > Estas
Haura Dako = Da + ekon > Dago > Esta
Gu Gakode = Ga + ekon + da > Gaude > Estamos
Zurek Zakodate = Za + ekon + da + te > Zaudete > Estais
Haurrek Dakote = Da + ekon + te > Daude > Estan
-------------------------------------------------------------------------
Enautskoarazko hitzdeki ttipiki Aintzineuskarazko hiztegi txiki
Mini dictionnaire d'Aquitain Pequeño diccionario de Aquitano
Enautskoaraz: Senebe Euskaraz: Seme Español: Hermano Français: Frère
Enautskoaraz: Unebe Euskaraz: Ume Español: Madre Français: Mère
Enautskoaraz: Hartoz Euskaraz: Hartz Español: Tomar Français: Prendre
Enautskoaraz: Paxea Euskaraz: Bakea Latin: Pax Español: Paz Français: Paix
Enautskoaraz: Alkar Euskaraz: Elkar/Elgar Español: Junto Français: Ensemble
Enautskoaraz: Bardun Euskaraz: Berdin English: Same Español: Igual
Enautskoaraz: Ukuski Euskaraz: Eguzki Español: Sol Français: Soleil
Enautskoaraz: Etse Euskaraz: Etxe Español: Casa Français: Maison English: House
Enautskoaraz: Ukhuzi Üskaz: Ükhuzi Euskaraz: Ikusi Español: Ver Français: Voir
Enautskoaraz: Uthurri Euskaraz: Iturri Español: Fuente Français: Source
Enautskoaraz: Unguru Euskaraz: Inguru Üskaz: Üngürü Français: Milieu naturel
Enautskoaraz: Korri Euskaraz: Gorri Español: Rojo Français: Rouge
Enautskoaraz: Gurtzi Euskaraz: Guzti/Guzi/Guti Español: Todo Français: Tout
Enautskoaraz: Haunditz Euskaraz: Anitz Uskaraz: Aunitz Español: Mucho
Enautskoaraz: Nurea Euskaraz: Nirea Español: La mia Français: La mienne
Enautskoaraz: Zergoitik Euskaraz: Zergatik Español: Por qué Français: Pourquoi
Enautskoaraz: Jo han Euskaraz: Joan/Juan/Gan Español: Ir Français: Aller
Enautskoaraz: Ardano Euskaraz: Ardo/Arno/Arnu Español: Vino Français: Vin
Enautskoaraz: Gaztano Euskaraz: Gazta/Gazna Español: Queso Français: Fromage
Enautskoaraz: -tar zun Euskaraz: -tasun Adibide: Alkar-tar-zun/Elkar-ta-sun
Enautskoaraz: -edun Euskaraz: -dun Adibide: Enautskoara edun/Euskaldun
Enautskoaraz: -karren Euskaraz: -garren Adibide: Hanbarbikarren/Hamabigarren
Enautskoaraz: -arte Euskeraz: -ra Eskuaraz: -rate Adibide: Etxearte>Etxerat>Etxera
Enautskoaraz: Ibar noa Euskaraz: Barnoa>Barne/Barru Español: Voy al valle = En medio
-------------------------------------------------------------------------
Aditzen sortzea / La formation verbale / Formacion verbal
Eman Donner Eman + tan = Emaitan > Emaiten > Ematen
Ekin Faire Ekin + tan = Ekitan > Egitan > Egiten
Erran Dire Erran + tan = Erraitan > Erraiten > Esaten
Etor Venir Etor + tze + an = Etortzean > Etortzen
Etorkizun aditzak / Verbes au futur / Verbos al futuro
Eman Donner Eman + ko = Emanko > Emango / Emanen
Ekin Faire Ekin + ko = Ekinko > Egingo / Eginen
Erran Dire Erran + ko = Erranko > Errango / Esango
Etor Venir Etor + ri + ko = Etorriko > Etorriko
-------------------------------------------------------------------------
ENAUTSKOARA EUSKARA ENGLISH
ZOINBAKIAK ZENBAKIAK NUMBERS
BADE BAT ONE
BIGA BI TWO
HIRUR $ HIRU THREE
LAUR LAU FOUR
BORTZA BOST FIVE
SEI SEHIR SIX
BORZAZ-BI ZAZPI SEVEN
ZORTZU ZORTZI EIGHT
BADERATZU BEDERATZI NINE
HAMBAR HAMAR TEN
HAMARIKA HAMAIKA ELEVEN
HORGOI HOGOI TWENTY
BERRI HORGOI BERROGEIFOURTY
HIRUR HORGOI HIRUROGEI SIXTY
LAUR HORGOI LAUROGEIEIGHTY
EHUN EHUN HUNDRED
DOESN'T EXIST MILA HUNDRED
-------------------------------------------------------------------------
Conclusion : Translation du 1er paragraphe de la
Déclaration Universelle de l'Euskara à l'Enautskoara:
GIZA ESKUBIDEEN ALDARRIKAPEN UNIBERTSALA (Euskara batua)
Gizon-emakume guztiak aske jaiotzen dira, duintasun eta eskubide berberak dituztela;
eta ezaguera eta kontzientzia dutenez gero, elkarren artean
senide legez jokatu beharra dute.
eta ezaguera eta kontzientzia dutenez gero, elkarren artean
senide legez jokatu beharra dute.
CISON ESCU BIDEREN ALDEARRICCAPEN OMNIVERSALEA (Latinezko Idatzia)
Cison-emacume gustirac asque iaiotzen dara, duintasun eta escubide berberac edutuztela;
eta eçaguera eta buruiaquina edun duenez guero, alcarran arteccan
senide leccez jocadum baharra eduntue.
eta eçaguera eta buruiaquina edun duenez guero, alcarran arteccan
senide leccez jocadum baharra eduntue.
KISON ESKU BIDEREN ALDEARRIKAPEN OMNIVERSALEA (Jatorrizko Enautskoara)
Kizon-emakume kustirak aske jaiotzen dara, duintar ezun eta esku bide berberak edutuztela;
eta ezankonera eta buru jakina edutuenez gero, alkarran artekan
senide lexez jokadum baharra edutue.
Thank you for reading ... Eskerrik haunditz urakortzeagoitik...
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire